ISS : अंतराळापर्यंत पोहोचलं यूक्रेन-रशिया युद्ध, भारतासह अनेक देशांवर संकट

Russia ukraine Space War : यूक्रेन आणि रशिया यांच्यातील युद्ध आता अंतराळापर्यंत पोहोचलं आहे. एक महिन्य़ाहून अधिक काळापासून दोन्ही देशांमध्ये संघर्ष सुरु आहे. जमिनीवरील हा संघर्ष आता अंतराळापर्यंत पोहोचला आहे. यूक्रेनवर हल्ल्यानंतर अनेक देश रशियावर कडक निर्बंध लादत आहेत. पण रशिया देखील त्यांच्यापुढे झुकायला तयार नसून त्याच्या विरोधात जाणाऱ्या देशांना उत्तर देण्याच्या तयारीत आहे. 

रशियाने आता आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्टेशन (ISS) उडवण्याची धमकी दिली आहे. ISS चं ऑपरेशन्स थांबवल्यास ते भारत, चीन, अमेरिका इत्यादींसह कोणत्याही देशावर पडू शकते. ISS अंतराळ आणि अंतराळातील हालचाली समजण्यासाठी मदत करतं. 

रात्रीच्या आकाशात चंद्र आणि शुक्रानंतर, ISS पृथ्वीवरून दिसणारी सर्वात तेजस्वी वस्तूंपैकी एक आहे. सुमारे 27,600 हजार किलोमीटर प्रति तास या वेगाने 400 किलोमीटर उंचीवर पृथ्वीभोवती ती फिरत आहे. त्यावरील अंतराळवीर २४ तासांत १६ वेळा सूर्योदय आणि सूर्यास्त पाहण्याबरोबरच अनेक वैज्ञानिक प्रयोग-शोध करतात. व्यापकपणे सांगायचे तर, हा एक मानवनिर्मित उपग्रह आहे, जो पृथ्वीवरून पाठवलेले अंतराळ यान कनेक्ट होऊ शकेल अशा प्रकारे कमी पृथ्वीच्या कक्षेत स्थापित केले आहे. 

अंतराळवीर-शास्त्रज्ञ त्यावर दीर्घकाळ राहू शकत असल्याने वेळोवेळी अंतराळयान पाठवून तेथे रसद वाहून नेली जाते. फुटबॉल मैदानाचा आकार आणि पाच बेडरूमच्या फ्लॅटइतका मोठा, हा एक व्यासपीठ आहे. ज्याद्वारे पृथ्वी आणि आकाश दोन्ही समजून घेण्याचा एक क्रम तयार होतो. 

यापेक्षाही महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे रशिया-अमेरिकेसह (Russia-USA) जगातील अनेक देशांची भागीदारी यात आहे. यूएस स्पेस एजन्सी-नासा, रशियाची फेडरल स्पेस एजन्सी-रोस्कसमस, युरोपची स्पेस एजन्सी-ईएसए, कॅनडाची स्पेस एजन्सी आणि जपानची एरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजन्सी यासह एकूण 15 देश आयएसएसच्या बांधणीत गुंतलेले आहेत. सुमारे $100 अब्ज यासाठी खर्च केले असून त्याच्या ऑपरेशनमध्ये रशिया आणि अमेरिकेची मोठी भूमिका आहे.

अलीकडेच रशियाने या स्पेस स्टेशनची उंची बदलली आहे. ही उंची वाढवण्यात आली आहे. रशियाप्रमाणेच अमेरिकाही तितकीच महत्त्वाची भूमिका बजावते. आयएसएसवरील वीजपुरवठा राखणे आणि त्यावरील अंतराळवीरांचे संरक्षण करणे यासारख्या जबाबदाऱ्या अमेरिकेवर आहेत. जरी ISS वर अंतराळवीरांची उपस्थिती सन 2000 पासून आहे, परंतु 1990 मध्ये त्याचे बांधकाम सुरू झाल्यापासून दोन्ही देश त्याच्याशी संबंधित प्रत्येक गोष्टीत एकमेकांना मदत करत आहेत. ISS च्या देखभालीसाठी खूप खर्च येतो, ज्यामध्ये अमेरिका सर्वात जास्त पैसे देते. या मोठ्या सरकारी खर्चावरून अमेरिकेत अनेकदा वाद होतात, पण रशियाला माहीत आहे की त्यांच्या सहकार्याशिवाय ISS काम करू शकत नाही, त्यामुळे युक्रेनवरील कारवाईमुळे आंतरराष्ट्रीय निर्बंध आल्यास ते युद्धनीती म्हणून त्याचा वापर करत आहे. रशियाने इशारा दिला आहे की, त्याच्यावर लादण्यात आलेल्या निर्बंधांमुळे आयएसएसच्या कारवायांना बाधा येऊ शकते. ISS अपघाताचा बळी होऊन पृथ्वीवर पडण्याची शक्यता आहे.

रशियन स्पेस एजन्सीचे प्रमुख दिमित्री रोगोझिन यांनी म्हटले आहे की, रशियावर निर्बंध लादले गेल्यास आयएसएस कोसळण्याची शक्यता आहे. एवढेच नाही तर भविष्यात रशियाने स्वतःचे स्पेस स्टेशन बनवण्यासाठी ही तयारी केली आहे. रशिया आणि युक्रेनमधील तणावाची छाया आयएसएसवर पडू देणार नाही, असे अमेरिकेच्या अंतराळ संस्थेने- नासाच्या भूमिकेशिवाय स्पष्ट केले असले, तरी रशिया यात कितपत सहकार्य करेल, हे रशियाच्या भूमिकेवर अवलंबून आहे. ISS वर असलेले अमेरिकन अंतराळवीर मार्क वेंडे हे वेळापत्रकानुसार तेथून सुरक्षित परत कधी येतील हे लवकरच निश्चित होईल.