Sickle Cell Anemia: 7 कोटी नागरिक सिकलसेल अ‍ॅनिमियाचे रुग्ण; लक्षणे, उपचार जाणून घ्या

Sickle Cell Anaemia:  सिकलसेल अ‍ॅनिमिया हा रक्ताशी संबंधित विकार आहे. हा पिढ्यानपिढ्या चालू राहतो. हा रोग  संपूर्ण शरीरात ऑक्सिजन वाहून नेण्याचे काम करणाऱ्या  रक्तातील लाल रक्तपेशींवर थेट परिणाम करतो. सामान्यतः लाल रक्तपेशी गोलाकार असतात, त्यामुळे त्या शरीरात सहजतेने फिरतात. पण जर एखाद्याला हा आजार झाला तर त्याच्या रक्तपेशींचा आकार बदलतो.

रुग्णांच्या शरीरात बदल

सिकलसेल अ‍ॅनिमिया झालेल्या रुग्णाच्या रक्तपेशी घट्ट होऊ लागतात. त्यांची स्थिती बदलू लागते. शरीरात रक्तप्रवाह मंदावतो किंवा थांबतो. त्याची लक्षणे रुग्णामध्ये वयाच्या ६ महिन्यांपासून दिसू लागतात. रुग्णाच्या लाल रक्तपेशींवर परिणाम होत असल्याने ऑक्सिजनचा प्रवाह बिघडतो.  संपूर्ण शरीरात ऑक्सिजनचा प्रवाह कमी झाल्यावर रुग्णाला थकवा जाणवू लागतो. तसेच शरीरात वेदना जाणवतात.

रुग्णांना काय त्रास होतोय?

या आजारामुळे रक्तवाहिन्यांमध्ये अडथळा निर्माण होतो, त्यामुळे शरीरात हिमोग्लोबिन आणि रक्ताची कमतरता असते. म्हणूनच याला सिकल सेल अॅनिमिया म्हणतात. लाल रक्तपेशींचा हा विकार आपल्या आत राहणाऱ्या जनुकांच्या विकृतीमुळे होतो. जेव्हा लाल रक्तपेशींमध्ये अशा प्रकारचा विकार होतो, तेव्हा व्यक्तीच्या शरीरात विविध प्रकारच्या शारीरिक समस्या उद्भवतात. हात-पाय दुखणे, कंबरेचे सांधे दुखणे, ऑस्टिओपोरोसिस, वारंवार कावीळ होणे, यकृतावर सूज येणे, मूत्राशयात अडथळा/दुखी, पित्ताशयात दगड येणे, अशा समस्या उद्भवू लागतात. सिकल सेल अॅनिमियासाठी रक्त तपासणी करणे आवश्यक आहे.

हा आजार कसा होतो?

सरकारच्या वेबसाइटवर उपलब्ध माहितीनुसार हा आजार अनुवांशिक आहे. प्रत्येक व्यक्तीला त्यांच्या पालकांकडून एक जनुक मिळतात. म्हणजेच, प्रत्येक व्यक्तीमध्ये दोन जीन्स असतात, एक आईच्या बाजूने आणि दुसरा वडिलांच्या बाजूने. या जनुकामध्ये सामान्य प्रकारचे Hb-A हिमोग्लोबिन असू शकते म्हणजे एक सामान्य आणि दुसर्‍यामध्ये असामान्य Hb-S प्रकारचा हिमोग्लोबिन असू शकतो.

याचा अर्थ दोन्ही जनुकांमध्ये असामान्य Hb-S प्रकारचा हिमोग्लोबिन असू शकतो. असामान्य प्रकारची हिमोग्लोबिन असलेल्या लाल रक्तपेशीला सिकल सेल म्हणतात. ज्या व्यक्तीला या प्रकारचे जनुक प्राप्त होते ती भविष्यात यापैकी कोणतेही जनुक आपल्या मुलांना देऊ शकते. जे सामान्य Hb-A किंवा असामान्य Hb-S असू शकते.

देशाची प्रभावित लोकसंख्या

देशातील 17 राज्यांमध्ये राहणार्‍या 7 कोटींहून अधिक आदिवासींना सिकलसेक अ‍ॅनिमिया आहे. या रोगाचे मूळ प्रामुख्याने ओडिशा, छत्तीसगड, झारखंड, गुजरात, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, तामिळनाडू आणि केरळमध्ये आहे. या आजारापासून मोठ्या लोकसंख्येला वाचवण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी राष्ट्रीय स्तरावर सिकलसेल अ‍ॅनिमिया मिशन 2047 सुरू केले आहे.

त्यावर उपचार करता येतील का?

सिकलसेल अ‍ॅनिमियाचा उपचार रक्त तपासणीद्वारे केला जाऊ शकतो. मात्र, या आजारावर पूर्ण इलाज नाही. सिकलसेल रोगावर स्टेम सेल किंवा बोन मॅरो ट्रान्सप्लांट हा एकमेव इलाज आहे. काही औषधे देखील या आजाराची लक्षणे कमी करू शकतात.